Beynəlxalq təhsildə rəqabət artdıqca rəsmi qəbul sistemləri də yüksək standartlara yönəlir. “Stipendium Hungaricum” kimi dövlət təqaüd proqramları Macarıstanda 30‑a yaxın universitetdə yüzlərlə ingilis və macar dilində proqram təklif edərək dünyanın beş qitəsindən minlərlə müraciət toplayır. Bu müraciətlərin sayı son illərdə əhəmiyyətli şəkildə artaraq səksən mindən çox olmaqla, əvvəlki dövrlə müqayisədə beşdən bir çox daha çoxdur

“Stipendium Hungaricum” Proqramının Struktur və Böyümə Dinamikası

2013-cü ildən fəaliyyət göstərən proqram çərçivəsində Qərbi Avropa və Şərqi Asiya daxil olmaqla səksəndən artıq ölkə arasında əməkdaşlıq genişlənib. Proqramın ölkə və universitetlər üzrə əhatə dairəsi beş qitəyə uzanır .

Sonra gələn illərdə müraciət sayı sürətli artıb: əvvəlcə altmış altı minə çatmış, ardınca səksən minə yaxın ərizəverən toplanmışdır, bu da müraciət sayında on altı faiz artım deməkdir .

İngilis, macar, alman və fransız dillərində tədris edilən proqramların sayı minə qədər çatıb, iştirak edən universitetlər isə otuzun üzərindədir .

Ən populyar ixtisas sahələri arasında iqtisadiyyat, mühəndislik, kompüter elmləri, səhiyyə, ictimai elmlər və tibb yer alır .

SAT İmtahanı: Qlobal və Akademik Statistika

SAT imtahanı dünya üzrə elmi qəbul sistemində standart göstərici olaraq istifadə olunur. 2024-cü ildə onlayn və məktəb gündəvi formatda bir milyon doxsan yeddi min tələbə SAT verib, bu əvvəlki ildəki göstəricidən artım deməkdir .

Orta SAT balı min iyirmi dörd səviyyəsindədir; oxu və yazı bölməsinin balı beş yüz on doqquz, Riyaziyyat bölməsi beş yüz doqquz olaraq qeyd olunur .

Ən yüksək skor yuxarı faizlərdə, yəni min beş yüz otuz ilə min altı yüz aralığındadır və bu, bütün test verənlərin təqribən bir faizini təşkil edir .

Araşdırmalara görə SAT balı tələbələrin universitet birinci kurs performansını orta təvəllüdən daha yüksək dəqiqliklə proqnoz edir; bu da GPA ilə müqayisədə akademik üzrə təxmin gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artırır .

SAT Balının “Stipendium Hungaricum” Seçimlərinə Təsiri

Rəsmi sənədlərdə SAT balı xüsusi meyar kimi qeyd olunmasa da, bazı ölkələrdə region spesiifik strateji seçimlər daxilində bu göstərici də nəzərə alınır. Misal üçün, Qırğızıstanda yerli seçim mərhələsində test nəticələri qəbul şansını artırıb .

Macarıstan universitetləri bəzən SAT-ın riyaziyyat bölməsini yüksək səviyyəli qəbul kriteriyası kimi istifadə edir. Məsələn, Corvinus Universitetində iqtisadiyyat, data science və biznes kimi sahələrdə SAT Riyaziyyat balına minimum tələb qoyulur (altı yüz yetmiş səviyyəsində) .

Bu yanaşma ingilis dilində oxuyan və analitik qabiliyyətə malik tələbələrin qlobal səviyyədə daha rəqabətli olmasına şərait yaradır.

Seçim Proseduru: DİM Balı, Dil və SAT qarşılıqlı balansı

Dövlət proqramında əsas meyarlar Azərbaycan milli seçim mərhələsində – DİM balı, dil bacarıqları, motivasiya məktubu əsasında müəyyən edilir. Bu mərhələdə SAT balı rəsmi tələb olmasa da, yüksək SAT göstərən namizədlərin akademik profilini tamamlamağa yardımçı olur.

Sonrakı mərhələdə Macarıstan universitetləri qəbul testləri keçirir və bəzi hallarda SAT balı əlavə keyfiyyət kriteriyası kimi qəbul olunur. Testsiz qəbul edən universitetlər də vardır, lakin SAT balı vərdişli və nəzəri biliklərə üstünlük verən namizədlərə üstünlük verə bilər.

Akademik Performans Proqnozu: DİM və SAT

Araşdırmalar göstərir ki, SAT balı yalnız akademik göstərici kimi deyil, tələbənin universitetə uyğunluğunu da ehtiva edir. SAT balı ilə birlikdə DİM balının yüksək olması birlikdə, namizədin uzunmüddətli performansını daha yaxşı proqnozlaşdırır .

Bu özləklik Macarıstan hökumətinə qəbul prosesində daha kompleks və obyektiv qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

Təcrübələr və Real Hekayələr

Qırğızıstanda pilot layihə olaraq SAT balının əlavə kriteriya kimi istifadəsi qəbul halda müsbət dəyişikliklərə səbəb olub. Bu modellə tələbələrin oxu və yazı bacarıqları güclənib, akademik performans və adaptasiya yüksək səviyyədə olub .

Bu praktik yanaşmalar Azərbaycan üçün referans ola bilər və qəbul sistemində pozitiv struktural yeniləmələrə yol aça bilər.

. “Stipendium Hungaricum” Proqramının Qlobal Göstəriciləri

• 2025/2026 tədris ili üçün proqram çərçivəsində səksən minə yaxın ərizə daxil olub; bu, əvvəlki illə müqayisədə müraciət sayında təqribən beşdəbir artım deməkdir .
• Proqram hazırda səksən dörddən çox ölkə və beş qitədə həyata keçirilir .
• Tədris dili olaraq ingilis, macar, alman və fransız dillərində sertifikatlaşdırılmış proqramlar mövcuddur; proqram sayı min proqramdan çoxdur, iştirak edən universitet sayı isə otuzdan artıqdır .
• Ən çox müraciət toplayan sahələr sırasına iqtisadiyyat, mühəndislik, kompüter elmləri, səhiyyə və sosial elmlər daxildir .

SAT İmtahanının Qlobal Məlumatları

• 2024-cü ildə dünya üzrə bir milyon doxsan yeddi min tələbə ən azı bir dəfə SAT imtahanından keçib; bu, əvvəlki il ilə müqayisədə təqribən altmış altı min artım deməkdir .
• Orta SAT balı toplam göstərici üzrə min iyirmi dörd, Oxu və Yazı bölməsində müvafiq olaraq beş yüz on doqquz, Riyaziyyat bölməsində isə beş yüz doqquz civarındadır .
• Ən yüksək ballar üst faiz qrupu arasında, yəni min beş yüz otuz ilə min altı yüz arasıdır; bu, test iştirakçılarının təqribən bir faizini əhatə edir .
• 2024-cü ildə SAT School Day proqramı çərçivəsində təxminən bir milyon üç yüz əlli min tələbə imtahana məhz məktəb günündə qatılıb.
• SAT balları GPA-ya əlavə yirmi iki faiz, STEM ixtisasları üçün isə otuz səkkiz faiz əlavə proqnoz gücü təmin edir

SAT Balının “Stipendium Hungaricum” Prosesinə Təsirlərinin Təhlili

SAT-ın Rəsmi Uyğunluğu

• Rəsmi qəbul sənədlərində SAT balı yer almasə də, bəzi regionlarda (məsələn, Qırğızıstan pilotu) SAT nəticələrinə əsaslanan yerli seçim mexanizmi tətbiq olunur .
• Macarıstan universitetlərindən bəziləri, xüsusən iqtisadiyyat, data science və biznes sahələrində, SAT-Riyaziyyat balından minimum dövlət tələb kimi istifadə edir. Məsələn, Corvinus Universiteti tərəfindən bu bal altı yüz yetmiş kimi müəyyən olunur .

DİM və SAT Balının Qarşılıqlı Əlaqəsi

• Analitik nəticələr göstərir ki, yüksək SAT balı ilə birlikdə yüksək DİM balı, tələbənin akademik gücünü daha dəqiq əks etdirir və seçim şansını artırır .
• Bu model qəbul komissiyalarına, yalnız akademik deyil, həm də analitik və dil bacarıqları baxımından balanslı qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

Çətinliklər

SAT-ın tətbiqi ilə bağlı əsas problemlər bunlardır:

• Test haqqı və logistik məhdudiyyətlər – Mexaniki logistika və maliyyə tələb oluna bilər
• Akademik fərqliliklər – DİM və SAT nəticələri yaxından uyğun olmalıdır
• Ədalət məsələsi – SAT-a çıxış imkanları tələbənin sosial və gəlir durumuna bağlı ola bilər .

Tövsiyələr

• Dövlət programında SAT seçiminə dair pilot sistemin hazırlanması
• SAT hazırlıq kurslarının genişləndirilməsi və maddi dəstək mexanizminin yaradılması
• Qəbul komissiyaları üçün SAT‑DİM balanslı meyar modeli təşkil etmək
• Sosial ədaləti qorumaq üçün ehtiyac sahiblərinə özəl dəstək verilməlidir.

SAT balının “Stipendium Hungaricum” proqramına daxil edilməsi qəbul proseslərinin daha şəffaf, kompleks və beynəlmiləllik standartlarına uyğun olmasına şərait yarada bilər. Göstəricilər göstərir ki, SAT yalnız imtahan balı deyil, həm də akademik bacarıqları yüksək təmsil edir və DİM‑lə birlikdə qəbul meyarlarını gücləndirir. SAT inkluziyası qəbul sistemində yeni era başlada bilər.